Yenilenmiş Elektrikli ve Elektronik Eşyalar İthal Edilebilecek

Tüm dünyada etkili olan yüksek enflasyon, emtia fiyatlarındaki artış, tedarik sorunu ve kur etkisiyle birlikte sıfır cep telefonu fiyatlarında 2 katı aşan artışları beraberinde getirmişti. Bu anlamda özellikle ikinci el ve yenilenmiş cep telefonları dikkat çekiyordu. Kullanılmış cep telefonu ve tabletlerin belirli bir standartta yenilenerek, garantili ve sertifikalı bir şekilde “yenilenmiş ürün” olarak tekrar satışa sunulması Ağustos 2020 yılında uygulamaya geçirilmişti. 2022 yılının son haftasında ise Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı tarafından Resmî Gazete ‘de yer alan Atık Elektrikli ve Elektronik Eşyaların Yönetimi Hakkında Yönetmelik ile yenilenen elektrikli ve elektronik eşyaların ithaline izin verildi. Şimdi bu uygulamaya konulan yenilikleri aşağıda maddeler halinde inceleyelim.

2. Yenilenmiş Ürünlerin Satışı Hakkında Yönetmelik ve Yenileme Merkezi Lisansı

Kullanılmış cep telefonu ve tabletlerin belirli bir standartta yenilenerek, garantili ve sertifikalı bir şekilde “yenilenmiş ürün” olarak tekrar satışa sunulmasına ilişkin usul ve esasları düzenleyen Yenilenmiş Ürünlerin Satışı Hakkında Yönetmelik 22.08.2020 tarihli ve 31221 sayılı Resmî Gazetede yayımlanarak yürürlüğe girmişti. Anılan Yönetmelik hükümleri uyarınca, “yenileme” işlemlerini yapma ve “yenilenmiş ürün” piyasaya arz etme faaliyetleri Bakanlığımızca yetkilendirilen yenileme merkezleri tarafından yapılabilecektir. Bu kapsamda; “Yenileme Merkezi” olarak faaliyette bulunmak isteyen firmaların “Yenileme Yetki Belgesi” almak üzere, başvuru dilekçesi ve talep edilen ek belgelerle Ticaret Bakanlığına yazılı olarak başvuru yapması gerekmektedir. Yenileme merkezi; kullanılmış malın yenilenmesi, sertifikalandırılması ve tekrar satışa sunulmasını sağlayan, Türk Standartları Enstitüsünün belirlediği standartları taşıyan ve Bakanlıktan aldığı yenileme yetki belgesine dayanarak faaliyet gösteren ticari işletmedir.

Yenileme yetki belgesi, yenileme merkezi faaliyetiyle iştigal edilebilmesi için ticari işletmeler adına Bakanlık tarafından düzenlenen belgeyi ifade eder. Yenilenmiş Ürünlerin Satışı Hakkında Yönetmelik hükümleri uyarınca, “yenileme” işlemlerini yapma ve “yenilenmiş ürün” piyasaya arz etme faaliyetleri Bakanlığımızca yetkilendirilen yenileme merkezleri tarafından yapılabilecektir.

Bu kapsamda; “Yenileme Merkezi” olarak faaliyette bulunmak isteyen firmaların “Yenileme Yetki Belgesi” almak üzere, başvuru dilekçesi ve talep edilen ek belgelerle Bakanlığa yazılı olarak başvuru yapması gerekmektedir.

“Yenileme Yetki Belgesi” verilmesine ilişkin hususlar Ticaret Bakanlığı’nın internet sayfasında ilan edilmektedir. Bakanlığa yapılan başvurular üzerine gerekli incelemeler yapılarak yeterli görülenlere “Yenileme Yetki Belgesi” verilir.

Tüketicinin Korunması ve Piyasa Gözetimi Genel Genel Müdürlüğü, başvuruları değerlendirirken gerek duyması halinde tüketicilerin sağlık ve güvenliği ile ekonomik çıkarlarını korumak amacıyla, başvuruda bulunan yenileme merkezi ile ilgili olarak diğer kurum ve kuruluşlardan görüş alabilir ve inceleme yaptırabilir.

3. Kullanılmış Cep Telefonu ve Tabletlerin “Yenilenmiş Ürün” Olarak Tekrar Satış Avantajları

Yenilenmiş akıllı telefonlar, yüzde 50’ye varan fiyat avantajıyla öne çıkıyor. Üstelik devlet bu cihazların 12 aya varan taksitle satışına imkân sağlıyor. Sıfır telefonda yüzde 18 olan KDV, yenilenmiş cihazda yüzde 1 olarak tüketiciye yansıyor. Ülkeden döviz çıkışının da önüne geçen bu yöntem birçok vatandaşın bütçesini rahatlatıyor. Bir cihazı yenileyebilmek için Ticaret Bakanlığı’nın lisansına sahip olmak gerekir. Tüm yenileme bu lisansın esaslarına göre yapılmaktadır.

Satılan tüm cihazların bakım ve onarımı için lisanslı ve orijinal ürünler kullanılır. Yenilenmiş cihazlarda korsan bir yazılım bulunmaz. İlk sahibinin bilgileri tamamen sıfırlanır ve satın alan tarafa bu şekilde teslim edilir. Cihazlar 12 ay garantili ve faturalıdır. Cihazı satın alanların 14 gün içinde iade hakkı olur.

Ticaret Bakanlığı lisansı ile Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu’nun veri tabanından IMEI numarası ile yenilenen tüm cihazların sorgulamaları yapılmakta ve herhangi bir suça karışıp karışmadıklarını, kayıp ya da çalıntı durumları kontrol edilmektedir. Dolayısıyla güvenlik konusunda büyük bir soru işareti yok etmiş olunmaktadır.

4. Atık Elektrikli ve Elektronik Eşyaların Yönetimi Hakkında Yönetmelik

Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığın Atık Elektrikli ve Elektronik Eşyaların Yönetimi Hakkındaki Yönetmelik 26.12.2022 tarihli Resmî Gazete'de yayımlandı.

Atık Elektrikli ve Elektronik Eşyaların Yönetimi Hakkında Yönetmelik yenilenmiş elektrikli ve elektronik eşyalar için ithalat kapısını aralamıştır.

Yeni yönetmeliğin hemen her türlü elektrikli ve elektronik eşyaya ithalat izni vermesi dikkat çekicidir. İthalat, genel Atık Yönetimi Yönetmeliği kapsamında yapılacaktır. Elektrikli ve elektronik eşyalarda bazı zararlı maddelerin kullanımının kısıtlanmasına ilişkin yönetmelik de yayımlandı.

Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığınca yapılan açıklamada; insan sağlığının ve çevrenin korunmasına katkıda bulunmak amacıyla elektrikli-elektronik eşyaların tasarımından başlayarak üretimi, piyasaya sürülmesi ve atık olarak yönetimi de dahil olmak üzere tüm süreçlerinde döngüsel ekonomi prensiplerinin uygulanmasına yönelik düzenlemeler yapıldığı kaydedildi. Açıklamada, geri dönüşüm ve geri kazanımı kolaylaştıracak malzeme ve parçaların kullanımına yönelik düzenlemeye gidildiği, elektrikli ve elektronik eşyaların atık olduktan sonra kolayca parçalanması, ayrıştırılması, yeniden kullanıma hazırlanması ve geri kazanılması için bu eşyaların üretimi ve tasarımı sırasında üreticilere yükümlülükler verildiği kaydedildi.

Yönetmeliğin 26. maddesiyle, atık olmadığını ispatlamak koşuluyla, kullanılmış veya yenileştirilmiş elektrikli ve elektronik eşyanın ithalatı yapılabilecek. İthalat iznini Ticaret Bakanlığı verecek. Atık olduğundan şüphelenilmesi durumunda, depoda bekleme dahil analiz ve incelemelerin yükümlüğü üretici veya onlar adına hareket eden üçüncü kişiler tarafından karşılanacak.

Yasanın 27 maddesi ile ise Atık Elektrikli Elektronik Eşyaların ithali imkânı sağlanıyor. İthalat, genel Atık Yönetimi Yönetmeliği kapsamında yapılacak.

Yönetmelikte atık haline gelmemiş ve atmaya karar verilmeyen eşyalar ile yenilenmiş olan eşyalar ayrı sınıflandırılıyor. Bu sınıflandırmayla, yenilenmiş eşyalara her türlü fonksiyonu kazandırmak ve baştan sona yenilemek mümkün hale geliyor.

Açıklamada, geri dönüşüm ve geri kazanımı kolaylaştıracak malzeme ve parçaların kullanımına yönelik düzenlemeye gidildiği, elektrikli ve elektronik eşyaların atık olduktan sonra kolayca parçalanması, ayrıştırılması, yeniden kullanıma hazırlanması ve geri kazanılması için bu eşyaların üretimi ve tasarımı sırasında üreticilere yükümlülükler verildiği kaydedildi. "Elektrikli ve Elektronik Eşyalarda Bazı Zararlı Maddelerin Kullanımının Kısıtlanmasına İlişkin Yönetmelik" ile de insan sağlığının ve çevrenin korunmasına katkıda bulunmak amacıyla elektrikli ve elektronik eşyada tehlikeli maddelerin kullanımının kısıtlanmasına ilişkin usul ve esasların belirlendiği kaydedilen açıklamada, bu kapsamda piyasaya sunulan elektrikli ve elektronik eşyalar, bunların onarımı, yeniden kullanımı, işlevlerinin güncellenmesi veya kapasitesinin artırılmasına yönelik; kabloları ve yedek parçaları dahil olmak üzere kullanımı kısıtlanan maddelere yer verildi. Atık Elektrikli ve Elektronik Eşyaların Yönetimi Hakkındaki Yönetmelikle oldukça geniş bir kapsamda EEE ve AEEE ithaline izin veriliyor. Yönetmelikle, EEE, yönetmeliğin eklerinde sınıfl anmış olan, alternatif akımla 1000 Volt’u, doğru akımla da 1500 Volt’u geçmeyecek şekildeki kullanımlar maksadıyla tasarlanmış olan, uygun bir biçimde çalışması için elektrik akımına veya elektromanyetik alana bağımlı olan eşyaları ve bu akım ve alanların üretimi, transferi ve ölçümüne yarayan eşya olarak tanımlanıyor.

Kullanılmış olması, bu tür eşyaların bir süre kullanılmış ancak henüz atmaya karar verilmemiş, atık haline gelmemiş olanlarını kapsıyor. Yenilenmiş olanlar ise yetkili kuruluşlarca her türlü fonksiyonu kazandırılacak şekilde elden geçirilerek yenileme işlemine tabi tutulmuşları niteliyor.

Ayrıca yönetmelik ekleriyle bu gruplardan hangilerinin yönetmelik kapsamında olduğuna yönelik detaylı ayrımlar da bulunuyor. Bu ayrımlarda da geniş bir liste tutulduğu ve tüketicilerin yoğun olarak kullandığı çok sayıda ürünün kapsamda olduğu gözlenmektedir.

Yönetmelik kapsamında tanımlanan EEE kapsamına giren aşağıdaki ürünler ithal edilebilecek:

Yönetmelik EK-1A kapsamında: Büyük ev eşyaları, küçük ev aletleri, bilişim ve telekomünikasyon ekipmanları, tüketici ekipmanları, aydınlatma ekipmanları, elektrikli ve elektronik aletler (büyük ve sabit sanayi aletleri hariç), oyuncaklar, eğlence ve spor ekipmanları, tıbbi cihazlar, izleme ve kontrol aletleri, otomatlar.

5. Türkiye Beyaz Eşya Sanayicileri Derneği’nin Görüşü

Türkiye Beyaz Eşya Sanayicileri Derneği (TÜRKBESD) Atık Elektrikli ve Elektronik Eşyaların Yönetimi Hakkında Yönetmeliğin ikinci el beyaz eşyaların ithalatının önünü açtığı yolundaki değerlendirmelerin yanlış anlaşıldığını düşünmektedir.

TÜRKBESD'den yapılan açıklamada özetle; "...Türkiye Beyaz Eşya Sanayicileri Derneği olarak Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı’mızın 27.12.2022 tarihinde Resmî Gazete’de yayımlanan “Atık Elektrikli ve Elektronik Eşyaların Yönetimi Hakkında Yönetmeliği” ile ilgili basına yansıyan bazı yorumlar üzerine açıklama yapma lüzumu duymaktayız. Esasen Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı’mızın söz konusu yönetmeliği ülkemize atık özelliği kazanmış ürünlerle ilgili düzenleme getirmeyi hedeflediği değerlendirilmektedir. Öte yandan, Yönetmeliğin ikinci el beyaz eşyaların ithalatının önünü açtığı yolundaki değerlendirmelerin yanlış anlaşıldığı düşünülmektedir.

Türkiye, Avrupa’nın bir numaralı beyaz eşya üretim merkezi olup; sektörümüz üretiminin yüzde 75’ini ihraç eden, yıllık 4,5 milyar dolarlık ihracat ile cari fazla vererek ülke ekonomisine önemli katkı sağlayan lokomotif bir sektördür. İthalat Rejimini düzenleyen Ticaret Bakanlığı’mızın ve Atık mevzuatını düzenleyen Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı’mızın ülkemizin üretimi ve ihracatı güçlü sektörlerini gözeterek gerekli düzenlemeleri yapacağından ve yanlış anlaşılmaların önüne geçeceğinden kuşkumuz yoktur...” hususlarına yer verildiği görülmektedir.

6. Türkiye Radyo-Televizyon Kurumu Elektronik Bandrol Uygulaması Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik

Türkiye Radyo-Televizyon Kurumu Elektronik Bandrol Uygulaması Yönetmeliğinde yapılan değişiklikle; TRT Kurumu e-Bandrol uygulaması kapsamına; ticari maksatla ithal edilen ve yurt içinde imal edilen cep telefonları, taşıtlar ve televizyonlara ek olarak bilgisayar, tablet ve akıllı kol saatleri de eklendi.

Bu cihazlardan seri numarası, IMEI numarası ve şasi numarası bulunmayanlar e-Bandrol uygulamasından yararlanamayacak; yurt içinde üretim yapan mükelleflerin e-Bandrol uygulamasından yararlanabilmeleri için ibraz edecekleri kapasite raporuna esas alınarak televizyon için yıllık 500 bin adet, bilgisayar, tablet ve akıllı kol saati cihazlarının her biri için yıllık 100 bin adet üretim kapasitesine sahip olma şartı aranacak.

TRT, yeni belirlenen üretim kapasitesi rakamlarını her bir cihaz türü için ayrı ayrı 4 katına kadar artırmaya veya sıfıra kadar indirmeye yetkili olacak; Yapılan denetimlerde bandrole tabi cihazların IMEI numarası, şasi numarası veya seri numarasına ilişkin usulsüzlük tespit edilmesi halinde, hakkında tespit yapılan mükellef tespit tarihinden itibaren e-Bandrol uygulamasından yararlanamayacak.

Bu durumda mükellefe fiziki bandrol verilecek; Bir yıl içinde 3 defa bandrolsüz cihaz satışının tespiti halinde, mükellefin e-Bandrol uygulamasına son verilecek ve mükellefe fiziki bandrol verilecek; Mükellef hakkında yapılan son tespit tarihinden itibaren 2 yıl içerisinde bandrole ilişkin herhangi bir olumsuz tespit olmaması halinde e-Bandrol uygulamasından tekrar yararlandırılabilecek.

7. Sonuç ve Değerlendirme

Kullanılmış cep telefonu ve tabletlerin belirli bir standartta yenilenerek, garantili ve sertifikalı bir şekilde “yenilenmiş ürün” olarak tekrar satışa sunulması Ağustos 2020 yılında uygulamaya geçilmişti. Yenilenmiş Ürünlerin Satışı Hakkında Yönetmelik hükümleri uyarınca, “yenileme” işlemlerini yapma ve “yenilenmiş ürün” piyasaya arz etme faaliyetleri Ticaret Bakanlığınca yetkilendirilen “yenileme merkezleri” tarafından yapılabilmektedir.

Yenileme merkezi; kullanılmış malın yenilenmesi, sertifikalandırılması ve tekrar satışa sunulmasını sağlayan, Türk Standartları Enstitüsünün belirlediği standartları taşıyan ve Bakanlıktan aldığı yenileme yetki belgesine dayanarak faaliyet gösteren ticari işletmedir.

Yenilenmiş akıllı telefonlar, yüzde 50’ye varan fiyat avantajıyla öne çıkıyor. Üstelik devlet bu cihazların 12 aya varan taksitle satışına imkân sağlıyor. Sıfır telefonda yüzde 18 olan KDV, yenilenmiş cihazda yüzde 1 olarak tüketiciye yansıyor. Ülkeden döviz çıkışının da önüne geçen bu yöntem birçok vatandaşın bütçesini rahatlatıyor.

Satılan tüm cihazların bakım ve onarımı için lisanslı ve orijinal ürünler kullanılır. Yenilenmiş cihazlarda korsan bir yazılım bulunmaz. İlk sahibinin bilgileri tamamen sıfırlanır ve satın alan tarafa bu şekilde teslim edilir. Cihazlar 12 ay garantili ve faturalıdır. Cihazı satın alanların 14 gün içinde iade hakkı olur. Öte yandan; Atık Elektrikli ve Elektronik Eşyaların Yönetimi Hakkında Yönetmelik yenilenmiş elektrikli ve elektronik eşyalar için ithalat kapısını aralamıştır. Bu Yönetmelikle Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığınca geri dönüşüm ve geri kazanımı kolaylaştıracak malzeme ve parçaların kullanımına yönelik düzenlemeye gidilmiştir.

Bundan sonra atık olmadığını ispatlamak koşuluyla, kullanılmış veya yenileştirilmiş elektrikli ve elektronik eşyanın ithalatı yapılabilecektir. Ayrıca atık elektrikli elektronik eşyaların ithali de imkân dahilindedir.

Diğer taraftan; "Elektrikli ve Elektronik Eşyalarda Bazı Zararlı Maddelerin Kullanımının Kısıtlanmasına İlişkin Yönetmelik" ile de insan sağlığının ve çevrenin korunmasına katkıda bulunmak amacıyla elektrikli ve elektronik eşyada tehlikeli maddelerin kullanımının kısıtlanmasına ilişkin usul ve esaslar belirlenmiştir. Kullanılmış olması bu tür eşyaların bir süre kullanılmış ancak henüz atmaya karar verilmemiş, atık haline gelmemiş olanlarını kapsar iken yenilenmiş olanlar ise yetkili kuruluşlarca her türlü fonksiyonu kazandırılacak şekilde elden geçirilerek yenileme işlemine tabi tutulmuşları nitelendirmektedir. Yönetmelik kapsamında: Büyük ev eşyaları, küçük ev aletleri, bilişim ve telekomünikasyon ekipmanları, tüketici ekipmanları, aydınlatma ekipmanları, elektrikli ve elektronik aletler (büyük ve sabit sanayi aletleri hariç), oyuncaklar, eğlence ve spor ekipmanları, tıbbi cihazlar, izleme ve kontrol aletleri, otomatlar ithal edilebilecektir. Bu bağlamda yenilenmiş cep telefonu ve tablet almak isteyenlerin Türk Standartları Enstitüsü’nün (TSE) yetki belgesine ve Ticaret Bakanlığı’nın ‘yenileme merkezi lisansına’ sahip kurumsal şirketleri tercih etmeleri yararlarına olacaktır. Yönetmelik ikinci el beyaz eşyanın ithalatının önünü açtığı yolunda değerlendirilmektedir. Ancak “Atık Elektrikli ve Elektronik Eşyaların Yönetimi Hakkında Yönetmelik” ile her ne kadar yenilenmiş elektrikli ve elektronik eşyanın ithalatının önü açılmışsa da ikinci el beyaz eşyanın ithalatının önü açılmamıştır. Yönetmeliğin bu yıl uygulanması sonrasında ortaya çıkacak sonuçlarının, Avrupa’nın bir numaralı beyaz eşya üretim merkezi olan ülkemiz beyaz eşya sektörünün gelişimini engellemeyeceğini umarız.