İthalatta Gözetim Uygulamasında Sular Durulmuyor

Özet

İthal edilen gözetim uygulamasına tabi eşyanın fatura değeri ile gözetim kıymeti arasındaki farkın “yurtdışı gider” olarak beyanı sonucu fazladan ödendiği ileri sürülen Gümrük ve Katma Değer Vergileri 4458 Sayılı Gümrük Kanunu’nun 211’inci maddesi uyarınca geri verilmesi Danıştay Vergi Dava Daireleri Kurulu kararı ile açılan davalar sonucunda çoğunlukla kazanılmaktaydı. Gümrük Kanunu’nun 211’inci maddesinde yapılan değişiklik ile gümrük kıymetini kendiliğinden artırarak gözetim uygulamasına dahil olmayanların, ithalat işlemi tamamlandıktan sonra kendiliğinden artırılan gümrük kıymeti sonucu ödedikleri fazla vergileri geri almalarının önüne geçilmek istenmiştir. Ancak Ticaret Bakanlığına tebliğ edilen Danıştay 7’nci Dairesinin kararı ile 2019/1 sayılı "Kıymet Kriterli Gözetim Uygulaması" konulu Genelge`nin 3’üncü maddesini değiştiren 31/3/2021 tarihli, 2021/13 sayılı Genelge`nin yürütmesinin durdurulmasına karar verildiği bildirilmiştir. Ortaya çıkan gelişmeler bu makalemizin konusunu teşkil etmektedir.

Anahtar Kelimeler

İthalat, gözetime tabi eşya, gümrük kıymeti, yürütmenin durdurulması, ihtirazi kayıtla beyan.

 

1. Giriş

Türkiye’de ithalatlara karşı uygulanmakta olan gö- zetim belgesi uygulaması, Ticaret Bakanlığı tarafın- dan yayımlanan tebliğler aracılığı ile belirlenmekte- dir. Uygulama genelde vergi toplanması amacıyla yapılmakta olup, Türkiye’deki yerli üreticilerin ko- runması amaçlanmaktadır.

Uygulamada, herhangi bir malın ithalatı için gözetim belgesi yükümlülüğünün getirilmesi halinde, ilgili malın ithalatçıların üç seçeneği bulunmaktadır;

• İthal edilen malların gümrük değerinin ilgili tebliğ- de belirlenen asgari değere eşit veya bu değerden yüksek olması gerekir,
• İlgili malın gümrük değerinin asgari değerden düşük olması halinde, yerel ithalatçıların gözetim belgesi almak için Bakanlığa başvuruda bulunması

• İthal edilen malın gümrük değerinin, gümrük beyannamesinde yapılacak değişiklikler ile değişti- rilmesi ve bu kapsamda yurtdışı giderler kalemi al- tında ek harcama eklenerek gümrük değerinin as- gari değere eşit seviyeye veya bu değerin üstüne çekilerek işbu gözetim belge yükümlülüğünün berta- raf edilmesi Bakanlık genelde başvurucula- ra gözetim belgesi vermekten kaçınmakta ve baş- vuruları reddetmektedir.

Bakanlığın çoğu başvuruyu reddetmesi sonucunda, uygulamada birçok ithalatçı üçüncü seçenekte belir- tilen yolu izleyerek, ithal edilen malın gümrük be- yannamesindeki gümrük değerini arttırarak gözetim belgesi yükümlülüğünü bertaraf etmeye çalışır. Bu şekilde yapılacak ve gerçek olmayan değer artışla- rında her ne kadar artırılan miktarın doğrudan itha- latçılar tarafından ödenmesi gerekmese de gümrük idaresi ithalat kapsamında alınacak tüm vergi ve ücretleri, artırılmış değer üzerinden hesaplamakta ve dolayısıyla bu şekildeki atışlar ithalatçıların vergi yükünü artırmaktadır. Bu kapsamda, birçok ithalat- çı, gözetim belgesi yükümlülüğünü bertaraf edebil- mek amacıyla normalde ödemesi gerekenden daha yüksek vergi ve ücretlerle karşı karşıya kalmaktadır. Danıştay’ın içtihadı birleştirme kararı ve Mersin 2. Vergi Mahkemesinin kararı doğrultusunda, Bakanlı- ğın söz konusu gözetim belgelerine ilişkin başvuru- larını genelde reddettiği de göz önüne alındığında, ithalatçılar, gözetim belgesi yükümlülüğünü bertaraf etmek amacıyla ek ve yüksek oranda vergi ödeme- leri halinde, sonrasında ödenmiş ek vergilerin iadesi ve iptali için vergi mahkemeleri önünde dava açarak fazla ödemeleri iade alma şansına sahip olmuşlar- dır. Gelinen son noktada yükümlülerce açılan geri verme ya da kaldırma davalarının pek çoğunda Gümrük İdaresi aleyhine sonuçlar çıkmaya başla- mıştır. Bunun üzerine Ticaret Bakanlığı bu istenme- yen gelişme karşısında Gümrük Kanunu’nun 211’inci maddesinde bir değişikliğe gitmenin uygun ve gerekli olacağına karar vermiştir. Yapılan deği- şiklik ile gümrük kıymetini kendiliğinden artırarak gözetim uygulamasına dahil olmayanların, ithalat işlemi tamamlandıktan sonra kendiliğinden artırılan gümrük kıymeti sonucu ödedikleri fazla vergileri geri almalarının önüne geçilmesinin amaçlanmıştır. Bu değişiklik, 28.07.2021 tarihinde yürürlüğe girmiştir. Gümrük İdareleri bu tarihi esas alarak artık geriye yönelik ödeme yapmamıştır. İthalatçıların yürürlük tarihinden itibaren gümrük vergisi ve katma değer vergisinin iadesini talep etmeleri önlenmiştir. Ancak ilerleyen aylarda gözetim uygulaması yeni hukuki gelişmelere sahne olmuştur. Şimdi aşağıdaki mad- delerde mevzuat hükümlerine göz atarak, bu yeni oluşumları inceleyelim.

2. Gümrük Kanunu’nun maddesinde Yapılan Değişiklik 28.07.2021 tarihli Resmî Gazete ‘de yayımlanan 7333 sayılı “Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Ka- rarnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun”un
3. maddesi ile 4458 sayılı Gümrük Kanunu’nun

211. maddesinin birinci fıkrasında değişiklik yapıl- mıştır. Bu değişiklik, 28.07.2021 tarihinde yürürlüğe girmiştir.

Söz konusu 211. maddenin birinci fıkrasının yeni hali aşağıdadır.

“MADDE 211- 1. Kanunen ödenmemeleri gerektiği halde ödenmiş olduğu belirlenen gümrük vergileri geri verilir. Kanunen tahakkuk ettirilmemeleri gerek- tiği halde tahakkuk ettirilen gümrük vergileri kaldırı- lır.

Ancak, kanunen ödenmemesi veya tahakkuk etti- rilmemesi gereken gümrük vergileri ilgili kişinin kas- ten yaptığı bir tahrifat veya ticaret politikası önlem- lerine tabi eşyanın gümrük kıymetinin yükümlünün kendi beyanı ile artırılması sonucunda ödenmiş veya tahakkuk ettirilmişse, bu vergilerin geri veril- mesine veya kaldırılmasına ilişkin talepler kabul edilmez.”

Yapılan bu değişiklikle gümrük kıymetini kendiliğin- den artırarak gözetim uygulamasına dahil olmayan- ların, ithalat işlemi tamamlandıktan sonra kendili- ğinden artırılan gümrük kıymeti sonucu ödedikleri fazla vergileri geri almalarının önüne geçilmesinin amaçlanmıştı.

3.     2019/1 Sayılı Genelge

Gümrükler Genel Müdürlüğü 22.01.2019 tarihli ve 2019/1 sayılı Genelge ile kıymet kriterli gözetim konusunda Genelge çıkarmıştır.

Söz konusu Genelgede özetle;

2004/7304 sayılı İthalatta Gözetim Uygulanması Hakkında Karar’ın 4’üncü maddesinde yer alan “İle- riye yönelik gözetime tabi bir malın ithalatında güm- rük mevzuatının gerektirdiği belgelerin yanı sıra ‘Gözetim Belgesi’de aranır.” hükmü gereğince yü- kümlüler, İthalat Genel Müdürlüğü’nden ilgili eşya için alacakları gözetim belgesini gümrük idarelerine ibraz etmek zorundadırlar. 2004/7304 sayılı Karar ve ilgili gözetim Tebliğleri kapsamında gümrük ida- relerinde yapılan işlemlerle ilgili olarak gümrük ida- relerince aşağıda belirtilen esaslara göre işlem ya- pılması uygun bulunmuştur: Eşya kıymetinin göze- tim tebliğinde belirtilen kıymetten düşük olması du- rumunda, eşya kıymetinin gözetim tebliğinde belirtilen düzeye çıkmasını sağlayacak şekilde yurtdışı diğer gider beyan edilmesi halinde yükümlüden gözetim belgesi ibrazı istenilmez. Gümrük Yönet- meliği’nin 180 inci maddesi kapsamında yapılan kontrollerde, gözetim belgesinin beyan edilmediği ve beyan edilen kıymetin ilgili tebliğde belirtilen kıymete ulaşmadığının tespit edilmesi halinde, yü- kümlünün talebi üzerine beyan edilen kıymetin ilgili tebliğde belirtilen gözetim kıymetine yükseltilmesine yönelik beyannamede düzeltme yapılmasına izin verilir. Söz konusu ek beyan, 4458 sayılı Gümrük Kanunu’nun 61/3’üncü maddesi ile Yönetmeliğin 113’üncü maddeleri çerçevesinde yükümlüyü bağ- layan esasları kapsamakta olup; BİLGE programın- da usulüne uygun olarak “Yurt Dışı Diğer Giderler” altında yapılır. Yükümlünün ek kıymet beyanı sonu- cu oluşan kıymet, eşyanın nihai kıymeti olarak de- ğerlendirilerek, başka bir işleme gerek kalmaksızın serbest dolaşıma giriş rejimi işlemleri tamamlanır. Teslimden sonra yapılan kontroller sonucunda, eş- yanın gözetime tabi olduğunun ve bu şartın karşı- lanmadığının anlaşılması halinde, gümrük idaresin- ce yükümlüye bu husus bildirilir. Bildirimin ulaştığı tarihten itibaren, yükümlü tarafından otuz gün içinde farklılığa ilişkin vergilerin ödenmesi durumunda, ilave herhangi bir işlem tesis edilmez. Aksi takdirde, Gümrük Yönetmeliğinin 181 inci maddesi ve 2016/9 sayılı Genelgede belirtilen usuller takip edilerek alınacak sonuca göre işlemler tekemmül ettirilir.

Ancak davanın idare aleyhine sonuçlanması sebebiyle, yargı kararı mucibince geri verme işleminin yapılması durumunda, yükümlünün gözetim belgesi sunulmaksızın işlem yapmasına izin verilmesini temin eden ek beyanın ortadan kalktığı ve beyanın başlangıcındaki duruma dönüldüğü izahtan vareste bir husustur. Bu durumda, Gümrük Yönetmeliği'nin

181 inci maddesi kapsamında yapılan bildirimler sonucunda, ilgili kurum tarafından belgenin düzen- lenmesinin mümkün olmadığı hususunun gümrük idaresince yükümlüye bildirildiği tarihten itibaren 30 (otuz) gün içinde, yargı kararına istinaden geri veri- len vergi ve varsa fer’i alacakların, idare tarafından geri vermenin yapıldığı tarihten itibaren 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun hükümleri uyarınca hesaplanan gecikme zammı oranında faiz ile birlikte ödenmesi durumunda, her- hangi bir işlem tesis edilmez. Aksi takdirde, Gümrük Yönetmeliğinin 181 inci maddesi ve 2016/9 sayılı Genelge'de belirtilen usullere devam edilerek alına- cak sonuca göre işlemler tekemmül ettirilir.

Gümrük Yönetmeliğinin 181 inci maddesi ve 2016/9 sayılı Genelge’ye göre yapılan işlemlere ilişkin idari yaptırımlara dair itirazlardan vazgeçilmesi veya da- va aşamasında olanlarla ilgili olarak da davadan feragat edilmesi halinde; yargı kararına istinaden geri verilen vergi ve varsa fer’i alacakların, feragat veya itirazdan vazgeçme tarihinden itibaren 30 (otuz) gün içinde, idare tarafından geri vermenin yapıldığı tarihten itibaren 6183 sayılı Kanun hüküm- leri uyarınca hesaplanan gecikme zammı oranında faiz ile birlikte ödenmesi koşuluyla idari yaptırımlar iptal edilir.

Serbest dolaşıma giriş rejimi, kısmi muafiyet sure- tiyle geçici ithalat rejimi, dahilde işleme rejimi kap- samı geri ödeme sistemi ile şartlı muafiyet sistemi kapsamı işletme malzemesi ithali hariç olmak üze- re, sair gümrük rejimlerinin kullanımına yönelik tes- cil edilen gümrük beyannamelerinde beyan edilen eşya kıymetinin ilgili gözetim tebliğinde belirtilen kıymete ulaşmaması durumunda, gözetim belgesi ve ilave yurtdışı gider şartı aranmaksızın işlemler tamamlanır.” hususlarına yer verilmiştir.

4.     2021/13 Sayılı Genelge

31.03.2021 tarihli bu Genelge ile 2019/1 sayılı Ge-

nelgenin 3’üncü maddesi değiştirilmiştir.

3. Beyanın tescili aşamasında gözetim tebliğinde yer alan kıymete ulaşılmasını sağlayacak şekilde veyahut eşyanın tesliminden önce ya da sonra ger- çekleştirilen kontroller sonucunda yurtdışı gider beyan edilerek buna tekabül eden ithalat vergileri- nin ödenmesi sonrasında, Gümrük Kanunu uyarın- ca geri verme başvurusunda bulunulması, bu baş- vurunun idarece reddi işlemine karşı dava açılma- sını müteakiben davadan yükümlüsünce feragat edilmesi halinde, herhangi bir işlem tesis edilmez.

Ancak davanın idare aleyhine sonuçlanması sebebiyle, yargı kararı mucibince geri verme işleminin yapılması durumunda, yükümlünün gözetim belgesi sunulmaksızın işlem yapmasına izin verilmesini temin eden ek beyanın ortadan kalktığı ve beyanın başlangıcındaki duruma dönüldüğü izahtan vareste bir husustur. Bu durumda, Gümrük Yönetmeliği'nin

181 inci maddesi kapsamında yapılan bildirimler sonucunda, ilgili kurum tarafından belgenin düzen- lenmesinin mümkün olmadığı hususunun gümrük idaresince yükümlüye bildirildiği tarihten itibaren 30 (otuz) gün içinde, yargı kararına istinaden geri verilen vergi ve varsa fer’i alacakların, idare tarafından geri vermenin yapıldığı tarihten itibaren 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun hükümleri uyarınca hesaplanan gecikme zammı oranında faiz ile birlikte ödenmesi durumunda, her- hangi bir işlem tesis edilmez. Aksi takdirde, Gümrük Yönetmeliğinin 181 inci maddesi ve 2016/9 sayılı Genelge'de belirtilen usullere devam edilerek alına- cak sonuca göre işlemler tekemmül ettirilir.

Gümrük Yönetmeliğinin 181 inci maddesi ve 2016/9 sayılı Genelge’ye göre yapılan işlemlere ilişkin idari yaptırımlara dair itirazlardan vazgeçilmesi veya da- va aşamasında olanlarla ilgili olarak da davadan feragat edilmesi halinde; yargı kararına istinaden geri verilen vergi ve varsa fer’i alacakların, feragat veya itirazdan vazgeçme tarihinden itibaren 30 (otuz) gün içinde, idare tarafından geri vermenin yapıldığı tarihten itibaren 6183 sayılı Kanun hüküm- leri uyarınca hesaplanan gecikme zammı oranında faiz ile birlikte ödenmesi koşuluyla idari yaptırımlar iptal edilir.

2021/13 Sayılı Genelge ile gözetim uygulaması kapsamında fazla ödenen vergileri mahkeme yoluy- la geri alan firmalar vergileri tekrar iade eder ise Gümrük İdaresi Gümrük Kanunu’nun 235’inci mad- desi çerçevesinde ceza uygulamayacağını ifade etmektedir. Ancak firmalar vergileri geri alır ise gözetim belgesi almadan ithalat yapıldı diye Gümrük İdaresi Gümrük Kanunu’nun 235’inci maddesindeki cezayı uygulamaya devam etmektedir.

5. Danıştay 7’nci Dairesinin Yürütmenin Durdurulması Kararı Ticaret Bakanlığına 9/12/2021 tarihinde tebliğ edi- len Danıştay 7’nci Dairesinin E:2021/1268 sayılı dosyasında açılan davada verilen 21/9/2021 tarihli karar gözetim uygulamasına ilişkindir.

Ticaret Bakanlığı Gümrükler Genel Müdürlüğü’nce yayımlanan 22.01.2019 tarih ve 2019/1 sayılı Ge- nelge'nin 3‘üncü maddesi 31.03.2021 tarih ve 2021/13 sayılı Genelge ile değiştirilmişti.

2021/13 sayılı Genelge ile yapılan bu düzenlemele- rin iptali ve yürütmenin durdurulması istemiyle açı- lan davada, Danıştay 7’nci Dairesi’nce tesis edilen kararla, yukarıda aktarılmış olan düzenlemelerin hak arama özgürlüğü, adil yargılanma hakkı, hukuk devleti, ölçülülük, eşitlik ve suç ve cezaların kanuni- liği ilkelerine aykırılık teşkil ettiği ve yükümlüler açı- sından telafisi güç veya imkânsız zararlara neden olacağı gerekçesiyle yürütmesinin durdurulmasına karar verilmiştir.

Böylece, kıymet kriterli gözetim uygulamasında ortaya çıkan ihtilaflara ilişkin olarak;

• Gözetim uygulaması nedeniyle fazladan ödenen gümrük vergilerinin geri verilmesi talebiyle yapılan başvurunun reddi üzerine açılan davadan ithalatçı tarafından feragat edilmesini,
• Gümrük vergilerinin dava yoluyla geri verilmesi halinde, İdarece talep edilecek gözetim belgesinin ibraz edilememesi üzerine, bu vergilerin faiziyle birlikte İdareye iade edilmesini,
• Gümrük vergilerinin geri verilmesi ve idari yaptı- rım olarak para cezasının uygulanması halinde ise ithalatçı tarafından cezaya dair itirazdan vazgeçil- mesi veya davadan feragat edilmesi ve yargı kara- rına istinaden geri verilen alacakların öngörülen usulde İdareye ödenmesini, aksi takdirde, cezai işlemler de dahil olmak üzere, ithalatçılar hakkında bir takım idari işlemler tesis edileceğini öngören düzenlemelerin yürütmesi durdurulmuştur. Danıştay Kararında ayrıca gözetim belgesi sunmayanlara Gümrük Kanunu’nun 235. maddesinin uygulanma- sının hukuka aykırı olduğuna vurgu yapılmaktadır.

6.     Gümrükler Genel Müdürlüğünün 04.01.2022 Tarihli Yazısı

Genel Müdürlük bu yazısında;

“...Bakanlığımıza 09.12.2021 tarihinde tebliğ edilen Danıştay 7’nci Dairesinin E:2021/1268 sayılı dosya- sında açılan davada verilen 21.09.2021 tarihli karar ile, 2019/1 sayılı "Kıymet Kriterli Gözetim Uygula- ması" konulu Genelge'nin 3’üncü maddesini değişti- ren 31.03.2021 tarihli, 2021/13 sayılı Genelge'nin yürütmesinin durdurulmasına karar verilmiş...” oldu- ğunu Bölge Müdürlüklerine ileterek, Danıştay Kara- rının gereğinin yapılması talimatını vermiştir.

7. Dava Kazanan Firmaların Takibi Gözetime tabi eşyanın ithalat işlemlerinde ihtirazi kayıtla yurtdışı gider beyanında bulunmak suretiyle ithal edilen eşyanın gümrük kıymetini artıran, aka- binde söz konusu işlemi dava konusu yaparak bu davayı kazanan firmaların takibi için gümrük müdür- lükleri nezdinde (üçer aylık periyotlarla) listeler oluş- turulmuştur.

Bu listeler Bölge Müdürlükleri koordinasyonunda Gümrükler Genel Müdürlüğüne iletilmekte hazırla- nan listeler ise Hazine ve Maliye Bakanlığına iletil- mektedir. Bu konuya ilişkin Gümrükler Genel Mü- dürlüğü 08.04.2019 tarihli yazısı çıkarmıştır. Bu dönem zarfında dava kazanan firmaların takibi ya- pılmıştır.

8.     Gümrükler Genel Müdürlüğünün 15.02.2022 Tarihli Yazısı

Genel Müdürlüğün bu yazısı gözetim uygulamasına ilişkin 2019-1 sayılı genelgenin 1 ve 2’nci maddelerinin uygulanabileceği hakkındadır.

Yazıda özetle; “...Danıştay Kararının uygulanması- na ilişkin olarak muhtelif Gümrük ve Dış Ticaret Bölge Müdürlüklerinden intikal eden tereddütler, 18.1.2022 tarihli ve E-85593407-165.99-70987073

sayılı yazımız ile Hukuk Hizmetleri Genel Müdürlü- ğüne intikal ettirilerek görüş sorulmuş olup, karşılık olarak alınan 11/2/2022 tarihli 71874649 sayılı ya- zıda özetle;

• 2019/1 sayılı Genelgenin 3’üncü maddesini değiştiren 2021/13 sayılı Genelgenin yürütülmesinin

durdurulmasına istinaden 2019/1 sayılı Genelgenin değişiklikten önceki (mülga) 3’üncü maddesine göre işlem yapılamayacağı,

• Söz konusu yargı kararının uygulanmasını etkisiz hale getirmemek kaydıyla, 2019/1 sayılı Genelgenin

3. maddesi dışındaki maddelerine ilişkin bir yargı kararı bulunmaması hasebiyle, anılan Genelgenin 1 ve 2’nci maddeleri kapsamlarına giren başkaca somut olaylara uygulanabileceğinin düşünüldüğü...” yer almaktadır.

2019-1 sayılı genelgenin 1 ve 2’nci maddelerine göz atar isek uygulanabileceği iletilen 1 ve 2. mad- de hükümleri aşağıda sunulmaktadır.

1. Gözetim belgesi gümrük beyannamesinin tesci- linde ilgili gümrük idaresince aranır. Elektronik or- tamda düzenlenen gözetim belgeleri için Tek Pen- cere Sistemi tarafından verilecek 23 haneli belge numarası ile belge tarihi yükümlü tarafından beyan- namenin 44 nolu kutusunda "Belge Referans No" ve "Belge Tarihi" alanlarında beyan

Eşya kıymetinin gözetim tebliğinde belirtilen kıymet- ten düşük olması durumunda, eşya kıymetinin gö- zetim tebliğinde belirtilen düzeye çıkmasını sağla- yacak şekilde yurtdışı diğer gider beyan edilmesi halinde yükümlüden gözetim belgesi ibrazı istenil- mez. Gümrük Yönetmeliği'nin 180 inci maddesi kapsamında yapılan kontrollerde, gözetim belgesi- nin beyan edilmediği ve beyan edilen kıymetin ilgili tebliğde belirtilen kıymete ulaşmadığının tespit edilmesi halinde, yükümlünün talebi üzerine beyan edilen kıymetin ilgili tebliğde belirtilen gözetim kıy- metine yükseltilmesine yönelik beyannamede dü- zeltme yapılmasına izin verilir. Söz konusu ek be- yan, 4458 sayılı Gümrük Kanunu'nun 61/3’üncü maddesi ile Yönetmeliğin 113’üncü maddeleri çer- çevesinde yükümlüyü bağlayan esasları kapsamak- ta olup; BİLGE programında usulüne uygun olarak "Yurt Dışı Diğer Giderler" altında yapılır. Yükümlü- nün ek kıymet beyanı sonucu oluşan kıymet, eşya- nın nihai kıymeti olarak değerlendirilerek, başka bir işleme gerek kalmaksızın serbest dolaşıma giriş rejimi işlemleri tamamlanır. Yükümlünün bu şekilde işlem yapılmasını talep etmemesi halinde, Gümrük Yönetmeliği'nin 181 inci maddesi ve 2016/9 sayılı

Genelgede belirtilen usuller takip edilerek alınacak sonuca göre işlemler tekemmül ettirilir.

2. Teslimden sonra yapılan kontroller sonucunda, eşyanın gözetime tabi olduğunun ve bu şartın karşı- lanmadığının anlaşılması halinde, gümrük idaresin- ce yükümlüye bu husus bildirilir. Bildirimin ulaştığı tarihten itibaren, yükümlü tarafından otuz gün içinde farklılığa ilişkin vergilerin ödenmesi durumunda, ilave herhangi bir işlem tesis edilmez. Aksi takdirde, Gümrük Yönetmeliğinin 181 inci maddesi ve 2016/9 sayılı Genelgede belirtilen usuller takip edilerek alınacak sonuca göre işlemler tekemmül

9. Gümrükler Genel Müdürlüğünün 23.02.2022 Tarihli Yazısı

Genel Müdürlüğün bu yazısı Kıymet Kriterli Gözetim Uygulaması kapsamında, 2019/1 sayılı Genelgenin 3’üncü maddesine göre düzenlenen ceza kararları ile ilgili olarak yapılacak işlemler ile ilgilidir.

Yazıda özetle; “...hakkında yürütmenin durdurulma- sı kararı verilen 2019/1 sayılı Genelge`nin 2021/13 sayılı Genelge ile değişik 3’üncü maddesi çerçeve- sinde düzenlenen ceza kararları ile ilgili olarak yapı- lacak işlem konusunda tereddüt hasıl olduğu anlaşılmaktadır.

Hukuk Hizmetleri Genel Müdürlüğünün 11/2/2022 tarihli 71874649 sayılı yazısında, '...Bir iptal dava- sında verilmiş bulunan yürütmenin durdurulması kararı, henüz ortada bir iptal kararı bulunmadığı halde, iptali istenen idari tasarrufu ve onun sonucu olan işlemleri durdurur ve işlemlerin tesisinden ve icrasından önceki hukuki durumun yürürlüğünü sağlar.' ve 'Düzenleyici işlemler hakkında yürütmenin durdurulması kararı verildiği takdirde de artık bu düzenleyici işleme dayanılarak işlem tesis edilmesi mümkün değildir.' ifadelerine yer verilmektedir.

Bu çerçevede, Danıştay 7’nci Dairesinin söz konusu yürütmenin durdurulması kararı uyarınca 2019/1 sayılı Genelgenin 3’üncü maddesine göre;

1. Ceza kararı düzenlenmemesi,
2. Düzenlenmiş ve henüz tebliğ edilmemiş cezaların iptal edilmesi,

3. Tebliğ edilmekle birlikte itiraz yoluna başvu- rulmuş ceza kararlarına ilişkin itirazların kabul edilmesi,
4. Mahkemeye intikal eden uyuşmazlıklarda yargı kararının beklenilmesi ve bu kararlar çerçevesinde işlem yapılması,

Gerekmektedir. Kesinleşmiş bulunan ceza kararları ile ilgili tahsil işlemleri, ilgili mevzuatına göre devam edecektir...”. hususlarına yer verilmiştir.

10.   Gözetim Tebliğlerindeki CİF Kıymet İbaresinin Kaldırılması ve Tekrar Eklenmesi

İthalatta Gözetim Uygulanmasına İlişkin Tebliğlerde yeni düzenlemeye gidilmiştir.

18 Ocak 2022 tarihli ve 31723 sayılı Resmî Gaze- te’de yayımlanan Tebliğler ile İthalatta Gözetim Uy- gulamasına İlişkin Tebliğler ile yürürlükteki kimi teb- liğlerde değişiklikler yapılmıştır.

Yapılan değişiklikler ile bazı Tebliğlerde yer alan “yalnız karşısında gösterilen CIF kıymetin altında birim kıymetleri haiz olanlarının” ibaresi yürürlükten kaldırılmıştır. Ancak 24 Ocak 2022 tarihli ve 31727 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Tebliğler ile bazı gözetim Tebliğlerinde Tebliğ’in 1 inci maddesi- nin birinci fıkrasına “eşyanın” ibaresinden sonra gelmek üzere “(yalnızca karşısında gösterilen güm- rük kıymetlerinin altında olanlarının)” ibaresi eklen- miştir. Bu minvalde ilgili Tebliğlerde yer alan “(yalnız karşısında gösterilen CIF kıymetin altında birim kıymetleri haiz olanlarının)” ibaresinin yürürlükten kaldırılması sonucunda gerek gümrük idaresi gerek de yükümlülerce tereddüt hasıl olmuş olması sebe- biyle, uygulamada yeknesaklığın sağlanmasını te- minen mezkûr ibarenin yeniden ilgili tebliğlere ek- lendiği görülmüştür.

11.   Gelinen Son Noktada İhtirazi Kayıt ile Gözetime Tabi Eşya Çekme

Girişimi

Gözetim Konusunda Danıştay Kararı ile 2019/1 sayılı "Kıymet Kriterli Gözetim Uygulaması" konulu

Genelge'nin 3’üncü maddesini değiştiren 31.03.2021 tarihli, 2021/13 sayılı Genelge'nin yü- rütmesinin durdurulması sonrasında Genel Müdür- lükçe 2019/ 1 sayılı Genelgenin 1. ve 2. maddeleri- nin uygulanabileceğinin bildirilmesi ve sonrasında ise 2019/1 sayılı Genelgenin 3. maddesi konusunda yeni uygulamaya geçilmesi sağlanmıştır. Bütün bu gelişmeler sonrasında ithalatçılardan bazıları itiraz ile ilgili Gümrük Kanunu’nun 242. maddesine göre beyan sırasında ihtirazi kayıtla ithalat beyanında bulunmaya başlamışlardır.

İhtirazi kayıt, yükümlü ile idare arasındaki uyuşmaz- lığa ilişkin yükümlülerin, idareye karşı yapmış olduk- ları beyanlarda dava hakkının saklı olduğunu belir- ten bir şerhtir. İhtirazi kayıtla beyanda yükümlü idarenin yorumu nedeniyle ortaya koyduğu bir en- geli aşmak amacıyla irade beyanında bulunmaktan kaçınmakta ve idarece uygulamaya konmuş işlemin gerekliliği nedeniyle ve idarenin görüş ve uygulama- ları çerçevesinde, kendi iradesini saklayarak bir beyan yapmaktadır. Gümrük Kanunu ve Gümrük Yönetmeliği hükümlerinde ihtirazı kayıt veya ihtirazı kayıtla beyan kavramı bulunmamakla beraber, yargı kararlarında esas alındığı görülmektedir.

Yargı kararları çerçevesinde, ihtirazi kayıtla beyan üzerine tahakkuk ettirilen vergilere karşı dava yoluyla düzeltme yoluna başvurulabilmesi için; yükümlü- nün beyannamenin tescil edildiği günde, beyanna- me ile birlikte bir dilekçeyi idareye vermesi ve ayrıca beyanname üzerine ihtirazi kayıtla beyan yaptığını belirtir bir şerhi düşmesi gerekmektedir. Aksi takdirde, beyannamenin tescil edildiği tarihten sonraki bir tarihte verilen ihtirazi kaydın veya ihtirazi kayıt içe- ren dilekçenin itiraz hakkı vermeyeceği yargı karar- ları ile kesinleşmiştir. Gümrükler Genel Müdürlüğü bu tür ihtirazi kayıt ile yapılmak istenen ithalat olup olmadığı hususunda Gümrük İdareleri nezdinde bu aralar inceleme ve çalışma yapmaktadır.

12. Sonuç ve Değerlendirme

Gümrük Kanunu’nun 211’inci maddesinde yapılan değişiklik ile gümrük kıymetini kendiliğinden artıra- rak gözetim uygulamasına dahil olmayanların, ithalat işlemi tamamlandıktan sonra kendiliğinden artırılan gümrük kıymeti sonucu ödedikleri fazla vergileri geri almalarının önüne geçilmek istenmişti.

Bu değişiklik, 28.07.2021 tarihinde yürürlüğe girmişti. Gümrük İdareleri bu tarihi esas alarak artık geriye yönelik ödeme yapmamaya başlamışlardı.

İthalatçıların Kanun maddesinin yürürlük tarihinden itibaren gümrük vergisi ve katma değer vergisinin iadesini talep etmeleri önlenmiştir.

Ancak ilerleyen aylarda gözetim uygulaması yeni hukuki gelişmelere sahne olmuştur.

Gümrükler Genel Müdürlüğü 22.01.2019 tarihli ve 2019/1 sayılı Genelge ile kıymet kriterli gözetim konusunda Genelge çıkarmıştı. Bu Genelgede neler yapılacağı tek tek anlatılmıştı.

Ticaret Bakanlığı Gümrükler Genel Müdürlüğü’nce yayımlanan 22.01.2019 tarih ve 2019/1 sayılı Ge- nelge'nin 3‘üncü maddesi 31.03.2021 tarih ve 2021/13 sayılı Genelge ile değiştirilmişti.

2021/13 Sayılı Genelge ile gözetim uygulaması kapsamında fazla ödenen vergileri mahkeme yoluy- la geri alan firmalar vergileri tekrar iade eder ise Gümrük İdaresi Gümrük Kanunu’nun 235’inci mad- desi çerçevesinde ceza uygulamayacağını ifade etmektedir.

Ancak firmalar vergileri geri alır ise gözetim belgesi almadan ithalat yapıldı diye Gümrük İdaresi Güm- rük Kanunu’nun 235’inci maddesindeki cezayı uygulamaya devam etmekteydi.

Ticaret Bakanlığına 9/12/2021 tarihinde tebliğ edilen Danıştay 7’nci Dairesinin E:2021/1268 sayılı dosyasında açılan davada verilen 21/9/2021 tarihli karar gözetim uygulamasına ilişkindir.

2021/13 sayılı Genelge ile yapılan bu düzenlemele- rin iptali ve yürütmenin durdurulması istemiyle açı- lan davada, Danıştay 7’nci Dairesi’nce tesis edilen kararla, yukarıda aktarılmış olan düzenlemelerin hak arama özgürlüğü, adil yargılanma hakkı, hukuk devleti, ölçülülük, eşitlik ve suç ve cezaların kanuni- liği ilkelerine aykırılık teşkil ettiği ve yükümlüler açı- sından telafisi güç veya imkânsız zararlara neden olacağı gerekçesiyle yürütmesinin durdurulmasına karar verilmiştir.

Böylece, kıymet kriterli gözetim uygulamasında ortaya çıkan ihtilaflara ilişkin olarak;

Nisan 2022 215

• Gözetim uygulaması nedeniyle fazladan ödenen gümrük vergilerinin geri verilmesi talebiyle yapılan başvurunun reddi üzerine açılan davadan ithalatçı tarafından feragat edilmesini,
• Gümrük vergilerinin dava yoluyla geri verilmesi halinde, İdarece talep edilecek gözetim belgesinin ibraz edilememesi üzerine, bu vergilerin faiziyle birlikte İdareye iade edilmesini,
• Gümrük vergilerinin geri verilmesi ve idari yaptı- rım olarak para cezasının uygulanması halinde ise ithalatçı tarafından cezaya dair itirazdan vazgeçil- mesi veya davadan feragat edilmesi ve yargı kara- rına istinaden geri verilen alacakların öngörülen usulde İdareye ödenmesini, aksi takdirde, cezai işlemler de dahil olmak üzere, ithalatçılar hakkında bir takım idari işlemler tesis edileceğini öngören düzenlemelerin yürütmesi durdurulmuştur.

Danıştay Kararında ayrıca gözetim belgesi sunma- yanlara Gümrük Kanunu’nun 235’inci maddesinin uygulanmasının hukuka aykırı olduğuna vurgu ya- pılmaktadır. Öte yandan; Gümrükler Genel Müdür- lüğü 08.04.2019 tarihli yazıyı çıkararak, bu dönem zarfında dava kazanan firmaların takibini Gümrük Müdürlüklerince her üç ayda bir gönderilen istatis- tikler yolu ile yapmıştır.

Gümrükler Genel Müdürlüğünün 15.02.2022 tarihli yazısı gözetim uygulamasına ilişkin 2019-1 sayılı genelgenin 1. ve 2. maddelerinin uygulanabileceği hakkındadır.

Genel Müdürlüğün 23.02.2022 tarihli yazısı ise Kıymet Kriterli Gözetim Uygulaması kapsamında 2019/1 sayılı Genelgenin 3’üncü maddesine göre düzenlenen ceza kararları ile ilgili olarak yapılacak işlemler ile ilgilidir. Bu yazıyla Danıştay 7’nci Daire- sinin söz konusu yürütmenin durdurulması kararı uyarınca 2019/1 sayılı Genelgenin 3’üncü maddesi- ne göre;

1. Ceza kararı düzenlenmemesi,

2. Düzenlenmiş ve henüz tebliğ edilmemiş cezaların iptal edilmesi,

3. Tebliğ edilmekle birlikte itiraz yoluna başvurul- muş ceza kararlarına ilişkin itirazların kabul edilme- si,
4. Mahkemeye intikal eden uyuşmazlıklarda yargı kararının beklenilmesi ve bu kararlar çerçevesinde işlem yapılmasının gerektiği ve kesinleşmiş bulunan ceza kararları ile ilgili tahsil işlemlerinin ilgili mevzu- atına göre devam edeceği kararlaştırılmıştır.

Bütün bu gelişmeler sonrasında ithalatçılardan ba- zıları itiraz ile ilgili Gümrük Kanunu’nun 242’nci maddesine göre beyan sırasında ihtirazi kayıtla ithalat beyanında bulunmaya başlamışlardır.

Gümrükler Genel Müdürlüğü bu tür ihtirazi kayıt ile yapılmak istenen ithalat olup olmadığı hususunda Gümrük İdareleri nezdinde bu aralar araştırma ve çalışma yapmaktadır. Sonuç olarak gözetim konu- sunda yaşanan hukuki gelişmelere bakıldığında, Kanun koyucunun Gümrük Kanunu’nda bu konuda yaptığı değişiklikte amaçladığı sonuçları tam olarak elde edemediği müşahede edilmektedir.

Ticaret Bakanlığı Gümrükler Genel Müdürlüğünce gözetim konusunda çıkarılan Genelgeler sonrasın- da Danıştay Kararı ile Genelge maddesinde kısmen yürütmenin durdurulması şeklindeki gelişmeler ve Genel Müdürlüğün Danıştay Kararını uygulaması ithalatta gözetim uygulamasını yeni bir boyuta taşı- mıştır. Bu arada gözetime tabi eşya ithalatçılarının bazılarının dava açma /ihtirazi kayıtla beyanda bu- lunma yoluna gitmek istedikleri görülmektedir. Anla- şılacağı üzere İthalatta Gözetim Uygulamasında halen sular durulmamıştır. Gözetim ve kayıt belge- sinin istatistiki bir belge ve özünde istatistik tutulma- sı olduğunu ve ayrıca vergi artırıcı bir uygulama olmadığını ve gözetime tabi tutulan bir eşyaya Ticaret Bakanlığınca gözetim belgesi verilmesinin esas olduğu kanaatindeyiz.

Yazar:

Savaş Özdoğan

Gümrük Müşaviri

Kaynakça

• 4458 Sayılı Gümrük Kanunu
• Gümrük Yönetmeliği
• 2019/1 sayılı Genelge
• 2021/13 sayılı Genelge
• GGM’ün 04.2019 tarihli yazısı
• GGM’ün 02.2022 tarihli yazısı
• GGM’ün 02.2022 tarihli yazısı
• Danıştay vergi dava daireleri kurulu 2020-1 sayılı Kararı
• Danıştay 7’nci Dairesinin 09.2021 tarihli Kararı